Το ‘’ μαύρο κουτί ‘’ της επιστήμης και το ομοιοπαθητικό φάρμακο.- Μια συστημική προσέγγιση

Καταλαβαίνουμε τον κόσμο ,ενεργούμε πάνω στο κόσμο ,τέτοιοι είναι αναμφίβολα οι στόχοι της επιστήμης. Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε  ότι οι δυο αυτοί στόχοι συνδέονται άρρηκτα ,γιατί προκειμένου να ενεργήσει κάποιος ,δεν πρέπει πρώτα να έχει μια καλή αντίληψη της κατάστασης και αντίστροφα η πράξη δεν είναι απαραίτητη για να καταλήξουμε σε μια καλή κατανόηση των φαινομένων ;  Όμως το σύμπαν με την απεραντοσύνη του και το πνεύμα μας με την αδυναμία του απέχουν από το να μας παρέχουν πάντα μια τέτοια συμφωνία. Πολλά τα παραδείγματα που καταλαβαίνουμε εντελώς αλλά βρισκόμαστε εντούτοις σε πλήρη ανικανότητα και αντίστροφα για το ότι υπάρχουν καταστάσεις όπου μπορούμε να ενεργούμε αποτελεσματικά χωρίς να γνωρίζουμε τους μηχανισμούς δράσης μας. Σε αυτή τη κατηγορία για παράδειγμα ανήκει και το ομοιοπαθητικό φάρμακο. Αυτές τις αμφίσημες καταστάσεις δεν τις συναντάμε μόνο στις  επιστήμες της φύσης αλλά και στις κοινωνικό-ψυχολογικές σχέσεις. Τις συναντάμε παντού. Γιαυτό οδηγήθηκε η θεωρία των συστημάτων να δημιουργήσει τον φορμαλισμό ‘’ μαύρο κουτί’’.   
Εξετάζοντας ένα υπερσύστημα σαν σύνολο, μπορούμε να εξετάσουμε την συνολική είσοδο και έξοδο του συστήματος χωρίς να μας απασχολήσει σε ποιο συγκεκριμένο υποσύστημα αναφέρεται ένα μέρος της εισόδου.
Αυτός ο τρόπος ανάλυσης εξετάζει το σύστημα σαν ένα μαύρο κουτί ,το οποίο παράγει μία έξοδο βάσει της εισόδου του, χωρίς να μπορούμε να δούμε τί συμβαίνει στο ενδιάμεσο κομμάτι. Πολλές φορές είμαστε υποχρεωμένοι να αρκεστούμε μόνο σε αυτό. Έτσι στη περίπτωση της ομοιοπαθητικής ο φορμαλισμός ΄΄  Μαύρο κουτί ΄΄ έχει τριπλή  αξία .  Αρχικά τη διερεύνηση και ανάδυση των νοσογόνων φαρμακευτικών   ιδιοτήτων  των ουσιών από τις οποίες παρασκευάζονται τα ομοιοπαθητικά φάρμακα μέσω των πειραματανθρώπων. Κατά δεύτερο λόγο τη μεταβολή-μετατροπή των πρωταρχικών φυσικοχημικών ιδιοτήτων αυτών των ουσιών σε άλλες που δεν είναι γνωστές,  μέσω των διαδικασιών αραίωσης ,ομοιογενοποίησης, δυναμοποίησης ,κλπ. Kατά τρίτον την   ανάδειξη των βιολογικών-θεραπευτικών δυνατοτήτων των πρωταρχικών ουσιών μετά από δράση τους στους ασθενείς.
Με αυτόν τον τρόπο γενικά αναδύονται στον παρατηρητή ιδιότητες από ουσίες  που εκ των προτέρων δεν ήταν γνωστές και πιθανόν δεν θα μπορούσε να υποψιαστεί.
Με τον φορμαλισμό  ‘’ μαύρο κουτί ‘’ μπόρεσε η επιστήμη να αναδείξει νέες ιδιότητες  που προηγούμενα δεν γνώριζε. Δεν  τις απάντησε .Τις ανέδειξε.

Αυτό που είναι το μόνο νοητό μέσο να αποκαλύψουμε όμως ένα ‘’μαύρο κουτί’’ είναι να ‘’ παίξουμε’’ μαζί του. Είναι το εγχείρημα για απόδοση ερμηνείας .Ιδωμένη από αυτή την οπτική γωνιά ,η επιστήμη θα είναι ίσως σε θέση να απαλύνει τη διαπίστωση που έκαμε το 1929 ο  Heidegger . ‘’ Η επιστήμη δεν σκέφτεται, παίζει .’’ Ο επιστήμονας όπως ο φιλόσοφος αποβλέπει στην αποκάλυψη ,στην ετυμολογική α-λήθεια . Ποίες όμως είναι οι ωφέλιμες τεχνικές για την απόπειρα αυτή ερμηνείας ; Η πιο άμεση είναι η αναλυτικό-αναγωγική . Βίαιη μέθοδος που μάλλον εμπνευστής της είναι ο Μέγας Αλέξανδρος. ‘’ Ότι δεν λύνεται κόβεται όμως ;’’ Η μέθοδος απαιτεί να επαληθευθούν ορισμένες συνθήκες. Πρέπει πρώτα τα στοιχεία που προέρχονται από την εξάλειψη   του συστήματος να εμφανίζονται κατά τρόπο ευσταθή ,αναπαραγώγιμο και να είναι έτσι ταυτόσημα . Στη συνέχεια η εσωτερική δυναμική αυτών των στοιχείων να είναι αρκούντως διάφανη ώστε να μπορούμε να την τυποποιήσουμε με αρκετά καλή προσέγγιση και τέλος πρέπει οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών των στοιχείων να μην οδηγούν σε ένα πάρα πολύ περίπλοκο γράφημα αλληλεπίδρασης και να μπορούν να προτυποποιούνται  ατομικά κατά ποσοτικό τρόπο. Αν δεν ισχύουν αυτά  τότε δεν είναι σίγουρο πως η γνώση της ανατομίας ενός συστήματος μπορεί να διδάξει πολλά πάνω στη φυσιολογία του.
Η άλλη προσέγγιση όμως ,που θα την χαρακτηρίσουμε   ‘’ ερμηνευτική ‘’ συνίσταται grosso modo στην ανατροπή του νόμου των τριών σταδίων του Auguste Comte (Τη φανταστική ,τη μεταφυσική και την επιστημονική ή θετική κατάσταση)
Αν η συμπεριφορά ενός συστήματος δεν μπορεί να περιγραφεί με έναν απλό νόμο  ας προσπαθήσουμε να την περιγράψουμε ποιοτικά με την βοήθεια       ‘’ τάσεων ‘’ , ιδιοτήτων αφηρημένου χαρακτήρα που τη διευθύνουν. Αν δεν μπορούμε και με αυτό τον τρόπο να εξηγήσουμε τα δεδομένα τότε έσχατο καταφύγιο είναι   ‘’ το φάντασμα της μηχανής ‘’  , ένας ψυχισμός που διευθύνει μερικώς το σύστημα και τότε ας προσπαθήσουμε να μπούμε στο ‘’ πετσί του ‘’. Μπροστά  σε όλα αυτά θα μπορέσουμε να καταφερθούμε ενάντια στον ιρρασιοναλισμό, μια φιλοσοφική θεωρία που ισχυρίζεται ότι η ουσία του κόσμου είναι ασύλληπτη με τη λογική , γιατί το θεμέλιο του κόσμου είναι ανορθόλογο ή παράλογο. Σε αυτό θα μπορούσαμε να απαντήσουμε επίσης  ότι ο Γαλιλαίος δεν εξαφάνισε τον Αριστοτέλη ,αλλά έκλεισε τις ‘’ αριστοτελικές ποιότητες ‘’ μέσα στον μαθηματικό φορμαλισμό. Αν τα σώματα πέφτουν καταγής ,αυτό μπορεί να οφείλεται είτε στη τάση να πηγαίνουν προς το φυσικό τους τόπο ,κέντρο της γης , είτε στο ότι υποτάσσονται στο δυναμικό της βαρύτητας .Και οι δυο ερμηνείες είναι το ίδιο λεκτικές .Η δεύτερη όμως έχει το πλεονέκτημα να είναι και ποσοτικά ακριβής.   
Απέναντι σε μια τοπική αινιγματική κατάσταση , ο λόγος και η περιγραφή δεν αρκούν. Πρέπει να ανατρέξουμε στην επιδεξιότητα ,στη ‘’ δόλια ευφυΐα ‘’ που οι προγονοί μας ονόμασαν Μήτι.  Μήτις είναι μια μορφή νόησης και σκέψης, ένας τρόπος γνώσης. Προϋποθέτει ένα περίπλοκο αλλά πολύ συνεκτικό σύνολο νοητικών στάσεων, διανοητικών συμπεριφορών, που συνδυάζουν την όσφρηση, την οξυδέρκεια, την προβλεπτικότητα, την ευστροφία πνεύματος, την προσποίηση, την επαγρύπνηση και  διάφορες  άλλες δεξιότητες.
Είναι τυχαίο  ότι όλες οι μεγάλες επιτυχίες των μαθηματικών οφείλονται αρχικά σε ‘’ πανουργίες ‘’ ; Παράδοξη κατάσταση. Τα μαθηματικά ,μια επιστήμη υποδειγματικής ορθολογικότητας ,προοδεύει περισσότερο με ευρήματα παρά με γενικές μεθόδους μεγάλης σπουδαιότητας .Η ερμηνευτική προσπάθεια ,απέναντι σε ένα ιδιαίτερα αινιγματικό ‘’μαύρο κουτί’’ ,όπως αυτό του ομοιοπαθητικού φαρμάκου, θα μπορέσει να εξομοιωθεί με ένα παιγνίδι , του οποίου ο ερμηνευτής  και το ‘’ πνεύμα μέσα στο κουτί ‘’ ,θα είναι οι παίχτες .Ο ερμηνευτής θα  κερδίσει , όταν θα έχει πετύχει να φέρει στην επιφάνεια τη στρατηγική του εσωτερικού πνεύματος του συστήματος και τότε το μαύρο κουτί θα έχει γίνει λευκό. Το  ομοιοπαθητικό φάρμακο ,κύριο εργαλείο της κλασσικής ομοιοπαθητικής , μέχρι τώρα αποτελεί ένα μαύρο κουτί.  Έτσι χρειάστηκε  να  γίνει μια ‘’πανουργία ‘’. Αντί να υποθέτουμε αυθαίρετα , γεωμετρικοποιήσαμε  την  εικόνα  μια σταγόνας και την μελετήσαμε  μαθηματικά.  Εκεί διαπιστώθηκε   ότι ισχύει αυτό που ο Διογένης ο Απολλωνιάτης το 500 ΠΧ  διατύπωσε και ο Lavoisier στη  συνέχεια έκαμε νόμο .‘’ Τίποτε δεν γεννιέται από το μηδέν και τίποτε δεν πεθαίνει ,τα πάντα μετασχηματίζονται.’’